In 1959 wint de Pool Ignacy Branicki het open Nederlands kampioenschap in Dieren. Niemand kent de man. Er zijn wat partijen uit die tijd van hem bekend uit een schaaktoernooi in Israel (Haifa/Tel Aviv 1958) dat door Reshevsky gewonnen werd, maar dat is het wel zo’n beetje. Groot is dan ook mijn verbazing als in 1980 of daaromtrent bij het open kampioenschap van Excelsior in de Schuilhoek ene Branicki meedoet.
Ik speel in de eerste ronde tegen een man, die nog kleiner is dan ik. De open Nederlands kampioen van 1959? Ik dacht het niet, want ik win in een opwindende partij. Maar ik ondervraag hem en ja hij is het echt, alleen een beetje ouder inmiddels. Hoe ik hem ken, vraagt hij. Uit Schakend Nederland van twintig jaar geleden, antwoord ik. Ik ben nu zijn vriend en hij bespreekt met mij in een grappig taaltje zijn ideeën over andere regels voor ons spel. Ik versta hem niet zo goed. Het moet begrijp ik flitsender, maar zonder klok, niet zo theoretisch en met voorgiften. De eerste zetten voorgeschreven. Thematoernooitjes. In ieder geval anders. Excelsior lijkt hem daarvoor een heel geschikte club en hijzelf is denkt hij de aangewezen leermeester.
Het toernooi vordert en ook wedstrijdleider Van Grootheest heeft een nieuwtje bedacht: een demonstratiebord waarop de stand van een toppartij zal worden bijgehouden. Dat wordt de partij van Branicki tegen Frans Koopman. Na een tijdje zijn daarin tien zetten gedaan. Dat is heel niet slecht. Maar een half uur later nog steeds. Frans is aan zet. Onze nieuwe nestor loopt geagiteerd rond en vraagt mij in het voorbijgaan: kan die partij niet van dat bord worden gehaald? Ik zeg: hoezo? Hij zegt: het beweegt niet. Ik ga kijken wat er aan de hand is. Frans heeft in zijn notatieboekje de zetten in blokjes van tien opgedeeld met aan het eind van elk blokje de streeftijd. Is dat een grap? Het is nu al zeker dat hij geen van die tijden gaat halen. Nooit. Zijn tijdschema boeit hem allang niet meer. Wat hem boeit is de stelling met al zijn mogelijk- en onmogelijkheden. Hier zitten twee romantici tegenover elkaar. Ze hebben het schaakspel lief. Elk op zijn eigen manier.
ES
(eerder gepubliceerd op de website van Excelsior op 25 maart 2014)